Η κακία του τοπίου

                                 

Υπάρχει μια γεωγραφία της δυστυχίας, ένας χώρος που ξεκινά από τα βορειανατολικά της μαύρης θάλασσας και διαγράφει την καμπύλη ενός τόξου γύρω από την ανατολική μεσόγειο περνώντας από τη Μέση Ανατολή την Αραβία και την Αίγυπτο για να καταλήξει στην υποσαχάρια Αφρική, μια δύσβατη κι άγονη μεριά του κόσμου όπου έχουν αποτύχει όλα τα συστήματα κι οι τεχνολογίες του ανθρώπου, ένας τόπος που δεν μπόρεσε ποτέ σχεδόν να θρέψει τους κατοίκους του, κι όπου η ευτυχία είναι πάντα μια μυθική αφήγηση του παρελθόντος σε όποιο σημείο του παρελθόντος κι αν σταθείς, μια ουτοπία βασισμένη στην αναπαράσταση του χαμένου παραδείσου. Στο κέντρο αυτού του χώρου βρίσκονται, η Παλαιστίνη, η Συρία, η γη της Χαναάν, η Ιερουσαλήμ, η Πεντάπολις των Φιλισταίων, η Ιεριχώς, η Αντιόχεια, η Δαμασκός, η Μαχαιρούς, η Πέτρα η Καισάρεια, η Σελεύκεια, η Τύρος. Εκατοπενήντα ήταν μονάχα οι Ελληνικές πόλεις, άλλες τόσες οι Ρωμαϊκές, εκείνες των Φοινίκων, των Φιλισταίων, των Ιουδαίων επί δώδεκα φυλές, των Οθωμανών και των Αράβων, χώρια τα λιμάνια των Βρετανών, οι πύργοι των Γάλλων, τα μοναστήρια των Λατίνων, οι Τεκέδες, τα αγιάσματα, οι θρόνοι, οι σπηλιές κι οι έρημοι των Αγίων, τα μπουντρούμια, κι οι αμέτρητες Αλεξάνδρειες, και παραδίπλα η Μέκκα, η Ευδαίμων Αραβία, το Κάϊρο, όλα αυτά γύρω και κάτω από το Σινά, η Τρίπολη και οι οάσεις, άλλες που ακόμα στέκουν κι άλλες που δεν ξεχωρίζουν πια από τη σκόνη, εκεί που είναι ζεστά και θεϊκά συνωθούνται και πολεμούν φυλές και θρησκείες αιρέσεις τάγματα ιπποτών κι αγγέλων προφήτες και σαλοί, με την ίδια αποστολή, ιερή κι αδιαπραγμάτευτη, να σώσουν την ψυχή του ανθρώπου, με το σπαθί τη φωτιά το διωγμό την σκλαβιά, εκεί που παραδόξως γράφτηκαν αντιγράφτηκαν και μελετήθηκαν τα πιο σπουδαία του αρχαίου κόσμου που ακόμα σκιρτά, εκεί όπου χτίστηκε και γκρεμίστηκε Ναός του Σολομώντα, όπου υψώνεται ο Γολγοθάς, Τζαμιά κι εκκλησίες - ακόμα και το Άουσβιτς θα συμπεριελάμβανα σε αυτή τη γεωγραφία, άλλωστε και το Αιγαίο και τα Βαλκάνια άλλοτε προσχωρούν κι άλλοτε απομακρύνονται. Τι συμβαίνει όμως από τους προϊστορικούς χρόνους και το αίμα κυλά πιο άφθονα από το νερό; Αν ήταν να χαρακτηρίσω αυτό το τόπο με ένα προσδιορισμό ο καταλληλότερος θα ήταν το πιο μεγάλο και το πιο πεισματάρικο πεδίο μάχης του πλανήτη, όπου μόνο ένα πράγμα συμβαίνει, αιώνια: η ήττα του ανθρώπου και των κατασκευών του, είτε σύνορα είναι αυτά, είτε παλάτια, είτε ναοί.

Οι ναοί όμως έχουν την μοναδική ικανότητα να ανασταίνονται, να περιπλέκουν ολοένα νέους ανθρώπους στα μυστήρια τους πριν τους οδηγήσουν στη θυσία, διότι αυτό παράγουν οι ναοί: θυσίες. Ατελείωτα θυσιαστήρια, ξεχωρίζουν στο τοπίο ακόμα κι όταν έχουν σωριαστεί οι λίθοι τους, ακόμα και κάτω από τη γη τα σκεπασμένα θεμέλια τους έχουν την ικανότητα να ξανασηκώνονται, κι αυτό είναι όντως θαυμαστό αλλά είναι το μοναδικό θαύμα που γίνεται εκεί, ούτε οι παράλυτοι περπατούν, ούτε οι νεκροί ξαναζούν, όπως ισχυρίζονται οι επίσκοποι, απλώς τους αντικαθιστούν άλλες αιματοκυλισμένες γενεές των γενεών. Μια τραγωδία χωρίς κάθαρση, διαρκής κι ανεξήγητη, τίποτα δεν εξηγείται θρησκευτικά, ούτε εμπορικά, ούτε πολιτικά, ένας κύκλος ύβρεως επαναλαμβάνεται στους αιώνες. Τον τελευταίο αιώνα μάθαμε να λέμε, οι Γερμανοί, οι Ρώσσοι, οι Αμερικάνοι, οι αποικιοκράτες, ο ιμπεριαλισμός και τα πετρέλαια, και βέβαια όλα αυτά έπαιξαν και παίζουν τους ρόλους τους, αλλά μόνο συγκυριακά, ως αφορμές και εντοπισμένες στο χρόνο σκηνοθεσίες που μένουν βουβές αν κάποιος αναρωτηθεί γιατί όλα συμβαίνουν μέσα σε αυτή την άγονη γεωγραφία, και με τέτοια θεία μανία, από εδώ ως τα έσχατα όρια του μύθου.

Η ανθρωπότητα μέτρησε και κατέκτησε το χώρο, υπέταξε τη φύση, αλλά όταν βρίσκεται μέσα σε αυτό το γεωγραφικό τόξο διαπιστώνει πως δεν έχει τίποτα στα χέρια παρά άμμο και αυτό είναι πολύ βαρύ να το δεχθεί, όπως ήταν αδύνατον να δεχθεί ο Μωυσής πως περιπλανήθηκαν οι ισραηλίτες χαμένοι για 40 χρόνια σε 100 μίλια δρόμο, όπως χάθηκε ο Μεγαλέξανδρος κι έχτιζε Αλεξάνδρειες για να βρίσκει το δρόμο, όπως χάθηκαν οι Ρωμαϊκές Λεγεώνες, όπως δεν είχαν μούτρα να γυρίσουν πίσω οι Επίσκοποι κι οι Ιππότες των Σταυροφοριών, τι να έλεγαν; Όπως δεν ομολογούν όσοι στρατοί πολεμούν ακόμα εκεί, πως σκοτώνουν και σκοτώνονται χωρίς σκοπό και τελικά δίχως κέρδος, σε λίγο κανείς δεν θυμάται τι πήγε να κάνει, προχωρούν στα τυφλά και τους πιάνει λύσσα να νικήσουν έστω τον πρώτο τυχόντα αντίπαλο πριν χαθούν σε αυτό τον πέτρινο τόπο όπου φωλιάζουν μοχθηροί Θεοί.

Η γεωγραφία είναι ξεκάθαρη: κανείς δεν μένει για καιρό όρθιος εδώ, αλλά το μυαλό των ανθρώπων δεν μπορεί ακόμα και μετά από χιλιάδες χρόνια εμπειρίας να συλλάβει την ωμή αλήθεια του τόπου, και ο καθένας νομίζει πως μπορεί να μείνει νικητής και κύριος του χώρου. Ίσως οι πλέον αδικαιολόγητοι είναι ο ισραηλινοί – από όλους εκείνοι θα έπρεπε να ξέρουν καλύτερα πως δεν αρκούν λίγα ή πολλά χρόνια κυριαρχίας, και εκτός από αισχρό είναι μάταιο που σκοτώνουν, άοπλους μάλιστα, παλαιστίνιους στη Γάζα.