O ακούραστος -στην επινόηση του κακού- Γκέμπελς ζήλεψε την απήχηση που είχε στη Ρωσία το «Θωρηκτό Ποτέμκιν» του Σεργκέι Αϊζενστάιν, και σκέφτηκε την ιδέα ενός ιδανικού φιλμ που θα είχε ισάξια τουλάχιστον απήχηση στο γερμανικό κόσμο, με θέμα - τι άλλο;- την αντισημιτική εμμονή των Ναζί. Ήθελε ωστόσο, η ταινία να μην είναι απροκάλυπτη αλλά το αντισημιτικό μήνυμα της να λειτουργούσε υπογείως και με καλλιτεχνικά κριτήρια, και όχι ως «φτηνή, στρατευμένη προπαγάνδα».
Η ταινία αυτή γυρίστηκε το 1939 με τίτλο «Jud Suss» ή "Jud Sud" με σκηνοθέτη τον Βέιτ Χάρλαν και πρωταγωνιστή έναν σταρ της δεκαετίας του 1930, τον γερμανό ηθοποιό Φέρντιναντ Μάριαν.
Αρχικά ο Μάριαν δεν ήθελε να υποδυθεί τον ρόλο του Σους επειδή φοβόταν το πολιτικό παιχνίδι του Γκέμπελς και δεν ήθελε να τυποποιηθεί ως εβραίος. Τελικά αναγκάστηκε να παίξει στην ταινία και, παρά την τεράστια επιτυχία της, το «Jud Suss» υπήρξε η αρχή του τέλους όχι μόνο της καριέρας του αλλά και της ζωής του. Ενώ στην αρχή απολάμβανε τους καρπούς της επιτυχίας, όταν ο Αδόλφος Χίτλερ άρχισε να χάνει έδαφος, ο Μάριαν αντιλήφθηκε ότι δεν θα μπορούσε ποτέ να ξεφύγει από τη σκιά του διασημότερου ρόλου της καριέρας του. Κατέληξε αλκοολικός, παραλίγο να τον σκοτώσουν κάποιοι Εβραίοι που γλίτωσαν από το Ολοκαύτωμα και τελικά αυτοκτόνησε.
Η τραγική μοίρα του Φέρντιναντ Μάριαν είναι μια ιστορία ανόδου και πτώσης ενός ατόμου αλλά και ενός ολόκληρου συστήματος, είπε ο σκηνοθέτης Οσκαρ Ρέλερ, ο οποίος γύρισε το 2010 την αναφορική ταινία «Εβραίος Σους - Ταινία χωρίς συνείδηση».
Η ιστορία του Μάριαν είναι η ιστορία ενός ανθρώπου που βαδίζει στα ίχνη της αρχαίας ελληνικής τραγωδίας, ανίκανος να ξεφύγει από το εγκληματικό σύστημα του οποίου έχει γίνει ο ίδιος μέλος.
Συγχρόνως το «Εβραίος Σους - Ταινία χωρίς συνείδηση» δίνει στον θεατή μια πλήρη εικόνα του τεράστιου ρόλου που έπαιξε η κινηματογραφική βιομηχανία στη διαμόρφωση της κοινής γνώμης στη ναζιστική Γερμανία.
Η εκτέλεσης του Joseph Süß Oppenheime, 1738, χαρακτικό
Ωστόσο, ο Ελληνικός τίτλος της, «Περιπλανώμενος Ιουδαίος», είναι πολύ πιο αποκαλυπτικός των προθέσεων των συντελεστών της. Ο Περιπλανώμενος Ιουδαίος είναι ένα φανταστικό πρόσωπο που εξελίχθηκε σε μύθο της Χριστιανικής μεσαιωνικής Ευρώπης, τον 13ο αιώνα. Ο μύθος ίσως να είναι εμπνευσμένος από την Γένεση της Παλαιάς διαθήκης, όπου ο Θεός καταδίκασε τον Κάιν σε εξορία νομαδικής ζωής μακριά από την περιοχή όπου βρισκόταν, προστατεύοντάς τον όμως και από τον θάνατο. Ίσως όμως και να προέρχεται από τα λόγια του Ιησού, όπως μας τα μεταφέρει το κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο:
16,28 ἀμὴν λέγω ὑμῖν ὅτι εἰσίν τινες τῶν ὧδε ἑστώτων οἵτινες οὐ μὴ γεύσωνται θανάτου ἕως ἂν ἴδωσιν τὸν υἱὸν τοῦ ἀνθρώπου ἐρχόμενον ἐν τῇ βασιλείᾳ αὐτοῦ.
Μια παραλλαγή του μύθου καταγράφεται στο Flores Historiarum του Roger of Wendover του 1228: Ένας Αρχιεπίσκοπος από την Αρμενία ρωτήθηκε από τους μοναχούς της μονής του Αγίου Άλμπαν για τον Ιωσήφ της Αριμαθείας, για τον οποίον πίστευαν ότι είναι ακόμα ζωντανός. Ο Αρχιεπίσκοπος απάντησε ότι τον ξέρει προσωπικά. Τον λένε Καρθάφιλο και είναι ένας Εβραίος τσαγκάρης. Είχε αποπάρει τον Ιησού όταν αυτός για μια στιγμή ξαπόστασε με τον σταυρό στους ώμους, και χτυπώντας τον, του είπε: «Πήγαινε πιο γρήγορα, Ιησού! Συνέχισε το δρόμο σου! Γιατί χασομεράς;». Ο Χριστός τότε με ήρεμο τόνο του απάντησε: «Εγώ θα σταθώ και θα ξεκουραστώ, αλλά εσύ θα συνεχίσεις μέχρι την δευτέρα παρουσία.»
Ντάντε και Βιργίλιος κοιτάζουν την αιώνια τιμωρία του Ιούδα
Τέτοιοι πρωτόγονοι μύθοι με επικινδύνους περιπλανώμενους ανιχνεύονται σε πάρα πολλές αφηγήσεις που αφορούν μειονοτικούς πληθυσμούς στην Ευρώπη. Ειδικότερα στην πρώιμη ιστορία των βόρειων λαών υπάρχουν πληθώρα αρχετυπικών ενσαρκώσεων και μοτίβων της περιπλανώμενης απληστίας, της προδοσίας και του φόνου, όπως ο Δράκος (ο εκδικητικός περιπλανώμενος ιππότης), οι γύφτοι, οι σαλοί (βλ. Το πλοίο των Τρελών, Μ. Φουκό), οι κλέφτες παιδιών, οι άρρωστοι (αμαρτωλοί τιμωρημένοι), οι μάγοι, οι ξένοι γενικά και σε περίοπτη θέση των καταραμένων σε περιπλάνηση, στο βαθύτερο σημείο της Κόλασης ο Εβραίος Ιούδας, ο προδότης του Χριστού (Θεία Κωμωδία, Ντάντε), καρφωμένος μεν στο απώτατο όριο της γεωγραφίας, αλλά καταδικασμένος δε σε αέναη περιπλάνηση στο συλλογικό υποσυνείδητο της Χριστιανοσύνης ως ικανός διεγέρτης των πιο μύχιων φόβων.
No comments:
Post a Comment