"το είδος της ελευθερίας"

Οι βασιλόπαιδες ντυμένοι προσκοπικά όλο και κάτι βρίσκουν να χαιρετήσουν....

Οι κοινωνιολόγοι ή οικονομολόγοι γνωρίζουν τις αιτίες και τα αποτελέσματα, οι πολιτικοί επίσης, αφού αρκετές φορές είναι εκείνοι που προκαλούν τα γεγονότα, αλλα οι καλλιτέχνες είναι εκείνοι που αντιλαμβάνονται και φτιάχνουν τις αφηγήσεις της ιστορίας πριν καν ακόμα αυτή γίνει αντικείμενο μελέτης, διότι έχουν μάθει καλύτερα από όλους τη σχέση του όλου με τα μέρη του. Κι εγώ αν κάτι έχω μάθει από τη ζωή μου με την Τέχνη, αυτό είναι να διακρίνω διαφορές, ομοιότητες, συσχετισμούς και πιθανότητες εκεί που φαινομενικά δεν υπάρχουν.
Γεννήθηκα στην καπιταλιστική Ελλάδα του 1963, που λειτουργούσε και τότε με ομαλό ή ανώμαλο κοινοβουλευτισμό, και λίγο μετά χωρίς αυτόν. Νομίζω, πως στη πραγματικότητα οι Έλληνες -όπως οι περισσότεροι λαοί στον πλανήτη τότε-  ζούσαν με μια στρατοκρατική οργάνωση, κατά περιόδους φανερή με στολές παντού και άλλοτε αφανή με χαφιέδες παντού. Τα παιδιά και οι έφηβοι έπρεπε - και έτσι γίνονταν - εκτός του σχολείου που θύμιζε στρατώνα και ήταν ή αρρένων ή θηλέων, να διαπαιδαγωγούνται κοινωνικά και ηθικά, σε κατηχητικά, σε προσκοπικές ενωμοτίες και σε γελοίoυς φασιστικούς ουλαμούς αλκίμων, να επιδεικνύουν τις σωματικές (πάντα) επιδόσεις τους σε γυμναστικές επιδείξεις και παρελάσεις, να κουρεύονται με την ψιλή, να δίνουν τις παλάμες τους στον τιμωρό δάσκαλο με τον χάρακα, και ένα σωρό άλλα ατέλειωτα πρέπει, αλλιώς καιροφυλακτούσε η ΕΣΣΔ, ο κομμουνισμός, ο πειρασμός γενικώς και οι ασθένειες.

Όλοι, όπως είναι φυσικό σε τέτοιες περιστάσεις, νομίζαμε κάτι για τους εαυτούς μας και κάτι (άλλο) για τους γείτονες μας, και αυτό το κάτι άλλαζε ανάλογα με το βαθμό απομάκρυνσης που ο καθένας από εμάς είχε από τη λογική σκέψη, διότι από την πληροφορία ούτως ή άλλως είμαστε όλοι τότε σε απόσταση. Έτσι δεν καταλάβαμε ίσως ποτέ πως νικηθήκαμε και χάθηκε η μισή Κύπρος την ώρα που όπως νομίζαμε είμασταν σε όλα ανώτεροι από τους απολίτιστους τεμπέληδες μεμέτηδες, και άρα μόνο η προδοσία στην οποία καθησυχαστικά καταλήξαμε ήταν ικανή να εξηγήσει τα ανεξήγητα μας, φως φανάρι, ούτε φασισμός ούτε ιμπεριαλισμός μόνο μια προδοσία εν κενώ! 
Νομίζαμε λοιπόν, και δεν ξέραμε ότι στη πραγματικότητα και από την άλλη πλευρά πάλι μια στρατοκρατία βασίλευε, διαφορετική αλλά και ίδια, πάλι με στολές και χαφιέδες, ίσως σκληρότερη, σίγουρα αποτελεσματικότερη, κάτι που είναι φανερό ακόμα και σήμερα στους πειθαρχημένους λαούς των πρώην σοσιαλιστικών χωρών, και με άλλους γλωσσικούς κώδικές (σκέφτομαι πως για κάποιο σοβαρό λόγο θα ήταν τόσο μεγάλα τα πηλήκια των ανατολικών στρατιωτικών. Τόση σπατάλη υφάσματος, τρέσας και σιριτιού!) 
Σε πολλούς ίσως δεν αρέσει αυτή η σύγκριση και η συνακόλουθη παρομοίωση, όπως τη σκέφτομαι τώρα, αλλά έτσι ήταν ο κόσμος τότε, είχαν περάσει μόλις 10-15 χρόνια από το τέλος του εμφυλίου πολέμου και οι άνθρωποι δεν είχαν βγάλει ακόμα τις στολές που τους εξασφάλιζαν την ένταξη και ούτε είχαν "πετάξει" τις σφιγμένες νοοτροπίες τους. Θα χρειαζόντουσαν άλλα τόσα χρόνια για να καθησυχάσει ο κόσμος, και αφού πρώτα θα περνούσε από την δεξιά στην αριστερή άκρη του νοητού εκκρεμούς πάλι όμως με μαζική ένταξη σε οργανώσεις και τελετουργίες, πριν τελικά να αφεθεί σε μια ακόμα ψευδαίσθηση, την τελευταία προς ώρας, εκείνη της ευδαιμονίας του καταναλωτισμού και τις ατομικής προόδου με όλα εκείνα τα ορισμένα παραδοτέα, μονοκατοικία στα προάστια, τζιποειδές αυτοκίνητο, αστακομακαροναδοφαγία το καλοκαίρι, χειμερινές διακοπές σε σπα, μεγάλες πίστες κλπ. 

Θυμάμαι, επίσης, πως τη μέρα που έπεφτε το τείχος του Βερολίνου κάποιος ανόητος δημοσιογράφος έσπευσε να εκμαιεύσει από τον Μάνο Χατζιδάκι - που βρισκόταν σε πόλεμο με τον Αυριανισμό όπως ο ίδιος ονόμαζε εκείνον τον ακρότατο λαϊκισμό της εποχής - μια επιβεβαιωτική δήλωση "θριάμβου της Δύσης", και εκείνος ξέρετε τι του απάντησε;

"τώρα, που έπεσε το τείχος που έκρυβε τον ένα από τον άλλο, ο κάθε ένας θα αναμετρηθεί με το είδος της ελευθερίας που πίστευε ως τώρα ότι είχε ο άλλος " !

Τώρα που πέφτει το σκηνικό της δυτικής ευημερίας είναι και πάλι το είδος της ελευθερίας που μας διαφεύγει; Με τι θα αναμετρηθούμε άραγε, και πως θα το κάνουμε χωρίς εκείνο τον τύπο διανοούμενου που ενσάρκωνε ο Χατζιδάκις;